Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
eskú-zipillu, eskú-zipíllua. (a). izena. Zura gastatzeko erabiltzen den esku-erreminta. Garai batean matxienbratutako piezen kanalak eta koskak tresna honekin ateratzen ziren.   Cepillo de mano. Ik. kóntra.
ésna. (b). adberbioa. Itzarrita.   Despierto. Zu etorri zanian oinddio esna nenguan./ Gau guztia esna pasau dot. Ik. erne egon.
esnábola, esnábolia. (c). izena. Sagar mota geza, lehen oso ugaria eta estimatua.   Cierta variedad de manzana dulce muy estimada. Esnabolia mairako be estimaua da, baiña errez alperrik galtzen da.
esnati, esnatixa. (d). adjektiboa. "Lo arina daukana. Ain esnatixa zan eze, zaratarik txikiñakin begixak zabaltzen zittuan.
esnátu. (a). da-du aditza. Despertar(se). Sin. itzarri, itzartu (Ub.- Ang.). Sin. itzárri, itzartu.
ésne. 1. esne, esnía. (a). izena. Leche. Goizetan esne puxkat jan da lanera. Goian ikusten dugunez, ESNIA JAN ere entzun ohi da. Agian ESNE-ZOPAK JAN ulertu behar delako. esnebitsetan bizi. (c). esapidea. Erraz eta arazoetan sakondu gabe bizi. Sin. ur gaiñeko bitsetan bizi. esnetsu eta zopatsu ezin da. esapidea. "Dena ezin da. Gazteleraz: 'soplar y sorber no puede ser'". (Lar Antz) esnia eratxi. aditza. Ant. esnia jaso. Ik. eratxi. esnía galdu. (b). aditza. ESNÍA KORTÁU, E. MUDAU, E. ZURBILDU. Cortarse la leche. Bero aundixakin errez galtzen da esnia./ Ama, marmitteko esnia mudauta dago. esnia jaso. (d). Subir la leche la vaca. Goikoaren aurkakoa. Ant. eratxi. esnia jatxi. (a). Ordeñar. Ik. jatxi. esníak gáiñezka eiñ. (b). ESNÍAK ÍGES EIÑ. Desbordarse la leche. Egosterakuan, deskuidau ezkero esniak gaiñezka eitten dau. ésniak partidu. (b). Esnea bezeroei banatu. Uda ta negu esniak partidu biarra gogorra da. Deigarria da pluralean erabiltzea. 2. esne, esnía. (c). izena. (lagunartekoa.) Semen. Eraiñ-eraiñ eiñ ezkero, esniak urtetzen dau.
esneágiñ, esneagíña. (b). izena. Diente de leche. Esneagiñak etxako oinddio jausi.
esnéarri, esnéarrixa. (d). Sutan berotu eta esnetara sartuta esnea egosteko erabiltzen zen harria.
esné-arro(n)ka. Ik. arroka.
esne bédar, esne bedárra. (c). izena. . Cerraja. komentario 1 Ik. kardubéra.
esnébei, esnébeixa. (b). izena. Vaca lechera. Esnebei oso onak dauzke. Azen.: ésnebei ere bai.
esne-bezéro, esne-bezerúa. (b). izena. El cliente que compra leche. Arandonekuak gure esne-bezeruak izan zien urte askuan. Ik. bezéro.
esnédun. 1. esnedun, esnedúna. (b). izena. Lechero. Esnedunakin batera erretirau giñan atzo. Kamioiaz esne batzen ibiltzen denari ESNEDUN edo ESNETARI. LANAko esnetarixa pasatze zan goizetan./ Esnedunai kamioia aberixau jako. 2. esnedun, esnedúna. (b). adjektiboa. Que contiene leche. Txokolate au esneduna da.
esnégaiñ, esnegáiña. (b). izena. Nata. Esnegaiña ogixan jarritta gustora jaten dau. Esnegaiñ da esanena, agian, baina Sin. ugari du. Sin. apar, esnégoen, esnétela, goen, téla.
esnégoen, esnégoena. (d). izena. Esnegaina.   Nata. Egosittakua baldin bada esnegoena. Egositta daonian, artzeko ero, esnegoena: “Ze goena daukan esne onek!”. Da bestela ola marmittian da egostekiai: “telia ein jakok”, ikara erain biar. Don. Sin. esnégaiñ, esnétela, téla.
esné-kátillu, esné-kátillua. (b). izena. Tazón de leche. Sin. kátillu.
esneleor, esneleorra. izena. "La que da poca leche." (Izag Antz).
esne-lóra, esne-loría. (c). izena. "Se dice de las flores cuya planta tiene lactus, que el vulgo hace suponer venenosas." (Etxba Eib) Ume, ezizu artu esne-lora orrek benenua dauke ta.
esnemámiñ, esnemamíña. (d). izena. Requesón. Esniai gatzarixa emon, laga puxkaten, gazuria kendu ta esnemamiña sortzen dok. Klem. Sin. gaztaimámiñ.
esne-perretxíku, esne-perretxikúa. (c). izena. Esnea duen perretxikua.   Lactarius. Se les supone venenosas. Mutiko orrek esne-perretxikuz bete dau zestua.