Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
berinkatu. Ik. bedinkátu.
berinkaziño. Ik. bedinkazíño.
bérna, bernía. (b). izena. Pierna (desde la rodilla al pie). Berna igar igarrak dauzka.
bernamámiñ, bernamamíña. (d). izena. Pantorrilla. Pantorrilla entzuten da gaur, baina Don.k bernamamiñ eta zankumamiñ esan digu
bernázur, bernazúrra. (b). izena. Tibia, peroné, o ambas. Bernazurra apurtu dau.
berniz, berniza. izena. "Barniz." (Lar Antz)
béro. 1. bero, berúa. (a). izena. Calor. béro egon. 1. bero egon. (a). esapidea. Hacer calor. Gaur eztago atzo bezin bero. 2. bero egon. (c). esapidea. Pauso garrantzitsu bat ematear egon. Tabernia ipintzeko bero-bero zeuan orduan. béro eiñ. (a). Hacer calor. Zelako berua eitten daben. bero-bero egon, jarri. esapidea. Estar, ponerse cachonda/o. Bero-bero jarri nau pelikuliak. bero-bero eiñ. (b). esapidea. Jipoitu, egurtu. Mutikua bero-bero eindda bialdu juen obera. beruak egon. (b). aditza. Bero euki. Egun guztia beruak nago. berúan. (a). adberbioa. En caliente, en momento de acaloramiento. Ezkontzia beruan ein biarreko gauzia dok./ Beruan kristonak esan jotsan da gero damutu ein jakuan. beruána kendu. (c). esapidea. Restarle lo que tiene de exageración una cosa. Ogei kilo perretxiku topau ei dittu, baiña ori beruana kenduta izango da. Ahoberokeriaren bat esan duenari erantzun ohi zaio. Abereek hil berrian gehiago pisatzen dute eta pisu horri hainbesteko bat kentzen zaio kontuak egiterakoan. txorixak botatzeko moduko berua. (c). esapidea. Bero handia. Txoriak bero handiaz erori egiten direlako. Gaur txorixak botatzeko moduko berua eitten dau. 2. bero, berúa. (a). adjektiboa. Caliente. Berua da Brasill. 3. bero, berúa. (b). adjektiboa. Hizketan erraz berotzen dena.   Acalorado, sanguíneo. Badakik aura zelako berua dan; asarretu jakuan da ixa burrukia. 4. bero, berúa. (b). adjektiboa. Ardoroso, -a. Txingarra baiño beruaua ei dok neska ori. 5. bero, berúa. (c). adjektiboa. Beti beroak dagoena, hotzik pasatzen ez duena. Esperantzako Joxe baiño beruagoik... kriston izotza ta interior utsian. 6. bero! bero!. esapidea. "Caliente-caliente".   Jolasetan, zerbaiten bila dabilena ondo doala adierazteko esaten da. Ant. otz!.
beroáldi, beroaldíxa. (b). izena. Momento de acaloramiento. Soiñua joten ikasten gogor asi nitzuan, baiña beroaldixa pasau jatan da ziero lagata jaukat.
bero-galda, bero-galdia. izena. (Eibar) Bochorno. Ik. euzki-galda.
berogárri, berogarríxa. (d). izena. Manta, abrigo, cosa que abriga. Otz dago ta berogarrin bat botaizu zure oian.
berói. BERORI. 1. beroi. (c). izenordaina. Berori. Apaiz eta handikiei lehen eman ohi zitzaien tratamentua. Artuko dau be(r)orrek arrautza pare bat./ Neuk pe oixe ikasi neban azkenerako ta neuk pe beroi esate notsen. Beran seme-alabak pe danak beroi esate otsen. Ben. Osintxun diotenez, Plazentzian gurasoei ere berorika egiten dio askok. berórika. (d). Berori tratamenduaz. Arek txakurrai berorika eta abadiai ika eitten jotsan. berorikada, berorikadia. (d). Berori tratamenduaz eginiko esaldia, umorez. Urrengo egunian juan zan dotriñara eta soltau zetsazen abadiari 2. beroi. (b). izenordaina. Hori, indarturik. Kuriosua don beroi bigote errebittau orrekin. Klem.
berotásun, berotasúna. (a). izena. Calor. Sobre todo el desprendido por algo. También calor humano. Egundoko berotasuna botatzen dau makina onek. Bero eta berotasun ez dira guztiz berdinak. Normalean berotasuna objektu batek eman edo botatzen duenaz ari garenean esaten da.
berótu. 1. berotu. (a). da-du aditza. Calentar, calentarse. Otzak nago ta berotzera nator. 2. berotu. (b). da-zaio aditza. NOR-NORI. Acalorarse. Berotu jakon eta egundokuak esan zotsan./ Berotzen danian kontuz arekin. Adinekoek NOR-NORI gisa darabilte. «Me enfadé»: berotu jatan. Gazteek, ostera, NOR. Ik. asarrétu. 3. berotu, berotúa. (b). izena. Sofocón. Demaseko berotua artu giñuan muebliak jasotzen. 4. berotu, berotúa. (b). izena. Paliza. Berotu on bat merezi dau mutiko diabru orrek.
berri, berriz, berriro.... Sin. barríro. Ant. bárriz. Ik. barri.
berritxu. Ik. barrítxu.
berrua
© Jaione Isazelaia
bérro, bérrua. (c). izena. . Nasturtium officinale. Berro. Ur fresco eta garbiko errekatxo eta iturrietan hazten den landare hau oso estimatua da entsaladan jateko, Araba aldean, batik bat. Kirtena hutsa du barrutik, zuztarrak uretan edo ur inguruan izaten ditu, eta arrabete bat edo bi hazten da.
berrógei. (c). zenbatzailea. Cuarenta. Berrogetabi, berrogetalau, berrogetamazazpi... /i/ galdu egiten du ta-ren aurrean: berrogetabost.
berro-máats, berro-maátsa. (d). izena. . Vaccinium myrtillus. Ahabia.   Arándano Sin. ábixa.
bérso, bérsua. (a). izena. BÉRTSO. Bertsoa. Adinekoei berso eta bersolari entzuten zaie; orain bertsolari eta bertso gehiago, agian. ber(t)suak etara. esapidea. Norbaitek gauza arraro edo zelebreren bat egiten duenean, Zuri oinddio bertsuak etarakotsue esan ohi da. Antzina gertaera edo portaera bereziak zirela-eta bertso-paperak argitaratzeko zegoen ohituraz ari da hau.   Publicar bersos. Se usa como locución cuando alguien tiene un comportamiento supuestamente estrafalario, aludiendo a una antigua costumbre. Bueno, bueno, daukazun edadiakin da dantzara; zuri oinddio bertsuak etarakotsue./ Or ibiltzen dok kamiño baztarrian aintxintxika; oinddio bertsuak etarako jotsek. Sin. koplak etara. Ik. bersó-pápel.
bersolári, bersolaríxa. (a). izena. BERTSOLARI. Bertsoak botatzen dituena.