Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
-aga
aáztu
abarka-galtza
abémaria
abíxau
adári
adárzabal
afari
agiñéko miñ
agún
aidézko buélta
Aingeruzar
aitta-mosu
Aitzian jaiotakuak aitzian nai
áixkora-bégi
aize-zúlo
akábatzaille
akostunbrau
álanbre
albista
aldats
aldrebeskeríxa
Algódonera
alkóndara
alpérra izan
amabíko-áundi
ama puntáko
ámen
amoríxo
anaiérdi
andérotza
anezka-etxe
ánjelus
ankámiñ
ansuategi bedar
ántz
aokára
apáldu
ápelo
apreetero
ar
aramaittako
arátuste lóra
arbola-perretxiko
ardiérren
area
árgi
argízai-tánta
arka
arlóte
árnika bédar
árra
arrakalada
arrantxéro
arrasto
arráza
arrézkero
arrímu
arroskara
artakutxa
artatxóri
árto
artz
asétu
áspa
astápotro
astoéme
astúa átzeraka baiño térkuaua izan
áte
atetxákur
atxbítarte égoe
atzbizar
átzeruzka
aundiguráko
aurrebero
áusi
autségun
áxaxa
azátz
ázkar
azpíjan
Ázula
bagill
bajáda
bakóitza
balío izan
banátu
barbantzu
barkátu
barregúra
bárriz
basakatu
basoerdi bat jo
basúrda
bázkai
bedar errailla
beéko su
begirátu
Béizu
belárriko miñán bédar
belozidáde
béndian
berákatz
bérba eiñ
berdéxka
berendixa
berótu
besarte
betekára
bezéro
biarréko
biderátu
bigunkerixa
billotx-adári
birbikiñ
birraldátu
bíur
bizibíde
bizixa
blásta!
bolátoki
bordau
bostéun
bragáu
bríst eiñ
buérda
burdi-burpill
burdiña-salda
burpil-zorrotz
búrtol
buruirítzi
bústi
buztingórri
danbatéko
dardáizu, -o
déittu
denunzíau
desezaun
despístau
diábru
diplomátiko
dispárau
Donostía
drau
dúnba
ebali
ederráldi
edúr-bóla
egaletako zulo
egitteko txokolate
egostura
egur-zan
eju-ejuka
eldúleku
elórrarantza
emezortzi
endemas
enpaiñuz
entiérru -o
épel
érako
erbásanta
erdibíttu
erei
erlátegi
ernári
érpill
errazoi
errédittu
errégu
errekondo
errementáritza
erréparto, -u
erretírau
errezil sagar
errobéro
errópaje
érruki
esámiñ
éskaillu, -o
eskax
éskiña
eskribídu
eskúlan
eskusóka
esné-arro(n)ka
espálda
esplíkau
este-áundi
estrapelísta
eta
etxáflero
etxe-kakatsu
etzan
éun
euri-arrara
éuskerazko dántza
ezaugárri
ézer
ezízen
ezkonsári
ezpáta
ézten
fáltso, -u
fátu
fijo
flámenka
fraille-berbeta
Frantzía Euskál
fúbol
fusturi
gabon-éske
gáiñera
gaizkittu
galda-burdiña
galípot
ganau-soka
ganórabako
garbántzu
garí-ébaitze
garlopa
garróte
gáubela
gaztaimámiñ
gaztekeríxa
géldi
gertáu
gibélurdiñ
gíro
gizen-fáltsu
gobérnante
goibel
goldátu
gonazále
gordáillu
gorriñ-egualdi
gosétu
gramilla
gubi
gustáu
ibilláldi
idolika
igárri
iguinddu
ikastáille
ikúrriñ
il-draun
illentxa
il-píxu
indarrétxe
inguletadora
íntxaur
-iñéro
io
ipurdíko
ipurtokértu
iráun
íriñ
irúdi
irutxikíko bótilla
ítto
itxe
itxúrabarik
itzulikaldera
ixípula
ixúrtu
izéntau
izpíttu
jabóndu
jakíntsu
janóntzi
játor
jazman
Jesusén Bíotz
joán dan
jórra
juanikóte
justútu
kaiñabéra-sáill
kakaíñan
kakáume
kalbóso
kale-txákur
kamioe, -i
kángrena
kanpókalde
kántzer
kaporal
karákter
kareauts
karlistói
karraztarro
kartonérixa
kaskára-bátze
kastataráko
katanárru
katon
kaxk
kejóso, -a
kilikilitsu
kintáda
kirikíxo
kizkúrtu
kobardétu
koipétu
koláda
komante
konbéstante
koniflóra
konprómiso
kontrabísta
kontulári
kórba
korríente
koskábillo bédar
kóta
kriaútza
kuartonérixa
kukuka ibili
kunplídu
kurutzai
lábaiña
labore-úrte
laiñeza
láko
lánga
lanzúrda
laratz
larre motxian azittakua izan
lástazao
láuko
léen
leká-pátata
lepámotz
lera-zapata
Lezárrisoro
limari
lior-lában
litxatu
llána
lokámux
lorabotatzaille
lotsábako
lubera
lur-auts
lurtári
maáts-bátze
maikára
maittásun
máketo
malapartáu
mamarro
mangáu
mántxa
marikoi
markí-mádari
martinetero
mastíkau
mátxet
maxkar
mekáuben!
méndi
menpeko
merketári
mezia (edo errosaixua) esan
Miláitos
minéral
míra eiñ
mittei
modútu
moldiatzaille
móro
mostu
motxárda
múgarri
murríztu
mutilgázte
mútxo
nagíttu
napar-jénte
narrúta
Nebereta
negu-mútil
nerbióso, -a
néure
nóiznai
norbéra
nun ero nundik
obéto
ode-tóntor
odól-juan
ógi
ogí-zati
óilloki
oinguan
óittu
okéla
ola
óluts
ondóez
oneratu
oostu
ordáinddu
orduraiño
orko izena
orren baten
órtik
oskarbittu
ostéra
óta
otsáill
ótzan
paatxa
Pagobedeinkatu
palángana
panpana jo
papuztu
parézer
párte
pasára
Paskúa Udaberríko
patérnoster
páxa
pélota
perdígoi
perretxíku, -o
petenáda
pika -jungura
pikúluze
pinplau
piñu-koko
pipi
pitxí lora
plania pasau
plé éindda
póltsa
pórru
pótaje
potróso
praille
prepáratibo
príntzesa
promésa
pulmoníxa
púntero
púsillo
putzustel
raréza
rékto
sáale
sai
sakáu
salbákonduto
sáltsa
San Juan
San Markos
Santikúrutz
sarden
sartúera
sasóe, -i
satísfetxo
segámaillu
sei
semínaixo
sentímentu
seto
sínfalta
situazíño
soiñu txiki
solómo
sorbéltz
sortu
suarka
suberte
sugan
súr-motz
sutái
tablóe, -i
taka-taka
tanganillo
tária
tati!
teillátu
tenple onekoa edo txarrekoa izan
térzeran
tínta
tirízi
tití-púnta
tolósa bába
topalan
tortéro
tragáu
trankílddu
tremendo
tringo
triskazíño
tróntzo
trunboe
tutulu mendi
txakurkeríxa
txáltxiki
txánpon
txapláta
txarri bédar
txarrítta
txatxuáldi
txibixa
txilbor
tximoso, -a
txingorráda
txipili-txapala
txirlora
txirritola
txístu
txitxi-potxuetan jardun
txolet
txori-káka
txortalári
txukúndu
Txutxúrra
ugar
ukátu
umémiñ
untau
uráundi
ur-érreten
urkúldu
úrren
urritzézko
urtéko ájuste
usakúma, -e
uts
úztau
ximúrtu
zaborreríxa
zakártu
záltai
zankúrutz
zapatz
zapózta
zarpiau
zártzaro
ze
zélula
zepátu
zerráill, -a
zestokára
ziarbide
ziéntoka
zikiríxo
zink
zirikada
zirrinddára
zopaundi
zorna bédar
zórtzi
zubi-ánka
zuma ságar
zurikeríxa
zurtu
éuskerazko dántza, éuskerazko dántzak. (d). izena. Trikitixa, ezpata-dantza, aurreskua eta horrelakoak. Hauei "euskal dantzak" deitu izan zaie ofizialki, baina jende askok lehen "euskerazko dantzak" esaten zien.   Antiguamente muchos denominaban así a los bailes tradicionales vascos. Lenengo meza-nausixa ta gero euskerazko dantzak. Ik. éuskerazko praka.
éuskerazko praka, éuskerazko prakak. izena. EUSKAL PRAKA. Praka milraiasak.   Antiguamente denominaban así algunos a los pantalones milrayas. An joian dotore asko euskerazko prakak jantzitta. Ik. éuskerazko dántza.
eútegi, eútegixa. (d). izena. Eguzki-begia, egutera.   Solana. Ia galdua. Sin. euzkí-bégi.
éutsi. (a). dio aditza. EUNTSIÑ (ARAM.). Sostener, aguantar, resistir. Zebillen aiziakin txapelai ezin notsan eutsi./ Mozkorrai eutsi ezindda zoian Patxi. Eutsi, eutsi! oihukatzen da norbait, kirolaria adibidez, animatu nahi denean. Ant. éutsi. autsá. OTSÓ. Hartu, eutsi! Eutsi-ren agintera(hika mutila). Autsá ik lagatako maillukia./ Eztok asko merezi baiña otsó erregalua. autsáz. Hartu, eutsi (hika m. plurala. Bergarako partean Uberan eta Angiozarren erabiltzen da bakarrik). Autsaz nere zapatak. autsí!, eutsi, har ezazu! eutsiren agintera zaharra. aditza. AUTSÍ. Tori, eutsi, har ezazu! Eutsiren agintera zaharra.   Tómalo! Autsi atzo eskatu zostazun liburua./ Autsi milla peseta ta erosi nai dozuna autsón. OTSÓN. Eutsi, hartu, aginteran (hika neska). Autson ire jertse estimaua. autsonáz. Eutsi, hartu, aginteran (hika n., pl., Ub.-Ang.) Autsonaz ire antiajuak.
éuzki, éuzkixa. (a). izena. Eguzkia.   El sol. Euzkittan, euzkittatik, euzkittara... «Al sol», etab. Euzkixa nora, zapixak ara. (c). esaera. 1. "Komeni denaren arabera jokatzen da." (Lar Antz). 2. "Nahi duten modura erabiltzen gaituzte." (Lar Antz). euzkí béro, euzkí berúa. (c). izena. Eguzki indartsua. Jotia (garia) agostuan komeni, euzki berua komeni izeten da ta. Aniz. euzki epeletan. (c). da-du aditza. Eguzkitan, honek oso gogor jotzen ez duenean. Ederki egoten da euzki epeletan liburua irakurtzen./ Etorri zaittez ona euzki epeletara. éuzkixak pasáu.. (b). du aditza. Coger una insolación. Plaian luak artu ta euzkixak pasau, itxuria, ta gaixki dago ospittalian.
éuzki lóra, éuzki lória. (c). izena. . Carlina acaulis. Eguzki lorea.   Carlina angélica, cardo rizado. Ateburuetan, oineztarriaren arriskutik babesteko, antzinatik jarri ohi den lorea. Gaur egun ez dago ohitura handirik inguru hauetan. komentario 1 Sin. Azáldeittako kárdu, kardú lóra.
euzkí-bégi, euzkí-bégixa. (b). izena. Egutera, eguzkiari begira dagoen parajea.   Lugar soleado y airoso; solana. Zuen basarrixa euzki-begixan dago, paraje ederrian. Euzki-begi esanagoa da euzki-alde baino. Sarri Sin. gisa erabiltzen badira ere ez dirudi beti direnik. Euzki-alde eta izotz-alde antonimoak dira eta haran baten bi aldeez ari dira; euzki-begi eta aiñube ere antonimoak dira, baina haranaren bi aldeez baino gehiago paraje bakoitzaren orientazioaz ari dira. Sin. euzkierripa (Lein.), ibargi (Oñ.). Sin. eútegi, euzkierripa. Ant. ibargi.
euzki-galda, euzki-gáldia. (c). izena. (Eibar) Sol abrasador. EUZKI-GALDATAN, batik bat. Eguardiko euzki-galdatan etorri biar zian da. (Etxba Eib)./ Zela egon leike hor, eguzki-galdatan?! (SB Eibetno).
euzkí-álde, euzkí-áldia. (c). izena. Eguzkiari begira dagoen aldea.   La solana. Euzki-aldian negua bigunaua izaten da izotz-aldian baiño. Ant. izotzálde. Ik. áiñube, eútegi, euzkí-bégi.
euzkíarte, euzkíartia. (c). izena. Eguzkiartea.   En los días nublados, intervalo en que luce el sol. Claros. Egun illuna gaurkua, eguardi aldera euzkiarte batzuk izan die, baiña... Sin. ostárte.
© Jaione Isazelaia
éuzki bédar, éuzki bedárra. (d). izena. . Helianthus annuus. Helianthus annuus. Girasol. Soroetan olio edo pipatarako hartzen den landare ezaguna.
euzkierripa, euzkierripie. izena. (Leintz) Egutera. Añubekuek etxok korriruten eta euzkierripakuek, barrez, dexkoidetan baaz dana jota aidien. (AA ArrasEus, 210. o.). Sin. euzkí-bégi.
euzki-gorde, euzki-gordía. (c). izena. Eguzkiak jotzen ez duen lekua. Egualdi edarra ein juan, baiña euzki-gordietan-eta izotza kendu be etxuan eiñ egun guztian.
euzki-léku, euzki-lékua. (b). izena. Sitio soleado. Arrate ballia, euzki-lekua. (Etxba Eib).
eúzkittu, eúzkittua. (d). izena. Eguzkitua. Berotualdia eguzkitan. Onei baboi ondo etorriko litzakixuek euzkittu bat. Klem.
éuzkixak pasáu.. (b). du aditza. Coger una insolación. Plaian luak artu ta euzkixak pasau, itxuria, ta gaixki dago ospittalian.
ez. 1. ez. (a). No. ez zera. (b). esapidea. Besteak esandako ezezko esaldiari aurka egiten hasteko esapidea. Eztaukala dirurik? Ez zera. Nun jauzkak pa terrenuekin etaratako milloiak? 2. ez, éza. (c). izena. El no, la negación. Neskian eza artu zebanian burua galdu zeban./ Baezpada eskatu daixogun, eza beti daukagu. (Etxba Eib). 3. ez, éza. (c). izena. La carencia. Diruik eza txarra da baiña osasunik eza txarraua./ Lanik eza prolema aundixa da. Partitiboaren ondoren doa sarri, baina bestela ere bai: Diru geixegixa eztok ona izango baiña eza eztok asko obia./ Eza ezautu eztabenak etxok apreziatzen ze dan ogi zurixa. Gure aurretiko zaharrek asko erabiltzen zuten berba hau ezera jarri. esapidea. Ez egitera ohitu. Eguraldiaz, euririk ez egiteaz, batik bat. Trumoia eta zarraparria ugari, baiña ezera jarritta dago bai, eta gaur be eztau euririk eingo.
ezárri. 1. ezarri. (c). du aditza. Empotrar, acoplar. Paretan ezarrittako bi armaixo dauzke./ Ixilik ezpaago paretan ezarriko aut./ Tratoriai goldia ezartzen jako. Educación de basarri, mokuak kendu eta praketan ezarri. (c). esaera. Kaletarrek baserritarrei esaten omen zieten burlaizez. 2. ezarri. (d). du aditza. Oilalokari habian arrautzak jarri txitak atera ditzan.   Colocar huevos en el nido de la clueca para que los empolle. Arrautzak ezartze jakon oillolokiai txitak etaratzeko. Arrautzak ezarri. Lokatuta zeuan oillo bat ipintze zan da arek etaratze zittuan txitak. Ogetabat arrautza uste dot izete ziela. Etxakixat zenbat egun biar izete zeben txitak etaratzeko, baiña ogetabat arrautza izete ziena bajakixat. Klem./ Oillua ezarritta dauku. Don./ Gaur goizian oillua arrautzekin ezarri dot. Klem. 3. ezarri, ezarríxa. (d). izena. Apustua egiterakoan botatzen den diru-seinalea.   La echa del juego. Posturia eindda gero atzeraka eiñ ezkero kontrarixuandako izaten da ezarrixa./ Bost milla duroko ezarrixa ipinitta dauke. Ik. bago. ezarríxan. (d). adberbioa. Trabesean. Boletan ezagutu dut bakarrik. Apostar dinero con otra persona en la bolera, respecto a la tirada de otros. Luis Mariri milla pezeta irabazi najotsan ezarrixan./ Ezarrixan eingostat. Sin. trabesían. Ik. kontrafabóre jokatu, trabes. 4. ezarri, ezarríxa. (d). adjektiboa. (Eibar) Gaixo samar, sukarrarekin-edo.   "Febriciente, cargado (un enfermo). Lagun gaixua ikusten izan gara eta ezarrixa topau dogu. . 5. ezarri, ezarríxa. izena. EZÁRRITAKO, -UA. Erantsia.   "Postizo, añadido. Gauko andrakumiak, erdixa baiño geixago, ezarrixa./ Ipoiñ orrek, gauza asko bedorrek ezarritakuak. 6. ezarri, ezarríxa. (d). izena. (Eibar) Kanpotarra, arrotza.   "Intruso, advenedizo. Ez da a bere odolekua, ezarrixa baiño.
ezáuera. 1. ezauera, ezaueria. (c). Ezaguera, kordea.   Conocimiento. Sin. kónorte. ezáueria etorri. (c). esapidea. Kordea etorri. Sin. kónortia etorri. ezaueria galdu. 1. ezaueria galdu. (c). esapidea. Kordea galdu. 2. ezaueria galdu. (c). esapidea. Inor ezagutu ez burutik joanda egoteagatik. 2. ezauera, ezaueria. (c). Ezagupidea, ezagutzearen adierazpena. Sin. ezaupíde. ezáueria emon. esapidea. Ezagupidea emon. Kalian sarri ikusten dot baiña eztau ezauerarik emoten. Sin. ezaupidía émon.