Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
plantáu
plóst!
plantáu. 1. plantáu. (c). da-zaio aditza. Bat-batean haserretu eta frente eman; solaskideari, batik bat.   Enfadarse y enfrentarse súbitamente, generalmente con el interlocutor. Dirua eskatu notsanian ganau edarra plantau jatan./ Gosiak dagonian eta afaltzera ezkoiazela esan ezkero, aura plantatzen dok bitxua./ Aura belaxe plantatzen da burrukarako. Goikoen antzeko esaldietan: MUTILLA, GANAUA, BITXUA edo BURRUKARAKO... PLANTAU norbaiti. NOR-NORI batik bat. 2. plantau. (c). aditza. Presentar(se). Adinekoen ahotan hainbat testuingurutan entzun daiteke. Ustekabean agertu: Gabeko amarretan plantau jakun afaltzera./ Edozein egunetan plantatzen jakue etxian. Agertu, besterik gabe. Da danen publikuan abadia plantau ei jakon konfesau ero, beran asoluziñua emun ero, eitteko ero, ta. Hil./ Ta alaxe jaso ta plantau i eben. id./ Gauza batzutan ondo plantatze i zan errezoietan da, baiña faillaua. Hil../ Gauza batzutan ondo plantatze i zan errezoietan da, baiña faillaua. Hil. ondo plantáutako, ondo plantáutakua. (c). izenlaguna. Gorpuzkera oneko pertsona, altua eta ondo egina.   Persona de buen tamaño y porte. Gurasuak etzittuan pieza aundixak baiña bera ondo plantautakua dok.
plánto!. (b). interjekzioa. Kartetan, "ez niri karta gehiago bota". Nik planto. Ekin nai dozunian. plánto eiñ. (c). Plantarse, pararse. Ia bi ume dauzkau ta planto ein ddou.
plantóso, -a, plantosúa, -ía. 1. plantoso, -a, plantosúa, -ia. (d). adjektiboa. Gorpuzkera onekoa, politekoa.   Se dice de las personas de buen porte. Gaztena oso neska plantosia da./ Aura plantosua bada, baiña itxuria danez, lanian zurixa. 2. plantoso, -a, plantosúa, -ía. (c). adjektiboa. Planta asko egiten duena.   El/la que hace muchos gestos, mucha comedia. Zela izan leike ain plantosia. Ainbeste kontu zopia jateko.
plántxa, plantxía. (a). izena. Plancha.
plantxáu. (a). du aditza. Planchar.
plasta-plásta. 1. plasta-plasta. (c). onomatopeia. Oinen zapal-otsa, batik bat, adierazten duen onom.   Onomatopeya de la pisada, principalmente. Anka planuak dauzkana plasta-plasta ibiltzen dok. Plasta-plasta txipriztiñak etaratzen be bai. Klem. 2. plasta-plasta. (c). onomatopeia. Diru-paper asko ateratzearen eta horrelakoen onom. Ik. plisti-plásta, blasta-blasta.
plastatéko, plastatekúa. (a). izena. BLASTATEKO. Torta, bofetada. Ixilik ezpazare plastateko bat emungotsut. Ik. belárrezkiñako, belárrondoko, matrailléko.
platábando, platabandua. (d). izena. PLATABANDA. Atearen armazoiak barrutik izaten dituen kanaletan sartzen diren egurrezko laminak. Da gero orrek platabando orrek etaa ta sartu, ta ori mazizua da. Martin. Platabandia da ola panela, egurrezko panela. Lar.
plátano. 1. plátano, plátanua. (a). izena. Banana, plátano.
© Jaione Isazelaia
© Jaione Isazelaia
© Jaione Isazelaia
2. plátano, plátanua. (b). izena. . PÁTANO. platanus hibrida. Plátano, plátano de sombra. Orri zabal-zabalak dituen arbola, gure plaza eta ibilbideetan oso ugaria. Azkar hazten delako eta kerizpe ona duelako asko landatzen da, herri barruetan, batik bat. Leku batzuetan, Osintxun, adibidez, txopo-platano deitzen zaio.
© Jaione Isazelaia
pláter, platéra. (a). izena. FLÁTER, FLATEL. Plato. Mugatuan platérra ere bai zenbaitek. Sakonak eta zapalak izan ohi dira. Ik. sakon, zapal.
platerkára, platerkaría. (a). izena. Platera bete gauza. Iru platerkara arroz jaittu.
pláust!. (b). onomatopeia. PLAUSTA. Onomatopeya de un objeto que cae. Labandu nitzan eta plausta uretara. pláust eiñ. (c). onomatopeia. (adierazkorra.) PLAUSTA EIÑ. Erori.   Caerse, derrumbarse. Neure aurrian plaust eiñ zeban Santa Maiñako elizpiak.
plaustára, plaustaría. (c). onomatopeia. Jausten den gauza batek ateratzen duen zarata. Goiko kuartotik entzun dot telebisiñuak jausterakuan etara daben plaustaria.
pláza, plazía. (a). izena. Plaza. Plazan etxoingotsut. Salerosketaz jarduterakoan, berdura-plaza ulertzen da. Gaur plaza narrasa egon da ta tomate geixena saltzeke geldittu da. Ik. bérdura-pláza.
plaza-batzéille, plaza-batzeillía. (c). izena. PLAZA-BATZÁILLE. Berdura-plazara saltzera zihoazen baserritarrei zerga kobratzen zien agoazila.   Alguacil encargado de cobrar la tasa a los baserritarras que acudían al mercado. Jose-Txikixa izan zan urtetan plaza-batzeillia./ Kriadak eta bakaillaua eruaten juen. Plaza-batzaillia, aguazilla be etortze zuan gabonsari billa. Klem.
plaza-gízon, plaza-gizóna. (b). izena. Jende aurrerako balio duen pertsona.   Persona que no se achica ante el público. Hilario Azkarate benetako plaza-gizona zuan. Pertsonaia publikoez, gehienbat: kirolari, bertsolari, hizlari...
Plazentzia. (a). izen propioa. PLAENTZIA, PLAENTXIA, PLAZENZIA. Soraluze, Debabarreneko herria. Plazentzia ia beti. Gaur egun Plaentzia, Plaentxia eta Soraluze entzuten da asko, baina adin batetik gorakoei Plazentzia entzun izan diegu ia beti. Auts-errixa esaten jau Plazenziai. esaera. (Antzuola) (Izag Antz). Horixe dio Izagirrek bere Antzuolako hiztegian.
plé éindda. PLEN ÉINDDA (IZAG ANTZ). komentario 1 1. ple eindda. (d). esapidea. (adierazkorra.) PLEN ÉINDDA (IZAG ANTZ). Blai, mela-mela eginda, bustita. Zaparrariak arrapau nau eta ple eindda etorri naiz. Sin. mela-mela. 2. ple eindda. (d). esapidea. PLEN ÉINDDA (IZAG ANTZ). Mozkortuta.   Borracho. Tabernan ple-ple eiñ, etxera joan eta andriai kristonak emoten jotsan./ Baztarra jo zabanian itxuria ple eindda joian. Adibidean ikusten denez, PLE-PLE ere bai. Sin. mela-mela.
plisti-plásta. (b). Uretan ibiltzean egiten den hotsaren onom.   Onom. del chapoteo. Umiei uretan plisti plasta ibiltzia gustatzen jakue. Don.k dio putzuan plisti-plasta dabiltzan umeei zera galdetzen zitzaiela: Zer, potzuai begixak etaratzen zabizte, ala? komentario 1 Sin. txipili-txapala. Ik. plasta-plásta. kukúrruku, kukúrrukua. (a). izena. Oilarraren kantua.   El canto del gallo. Basarriko despertadoria, oillarraren kukurrukua. kukúrruku eiñ. (a). du aditza. Cantar el gallo. Oillarrak kukurruku eiñ baiño len jaiki naiz. kukúrrukua jo. (c). esapidea. Desafioa bota. Makiña bat kukurruku joten dau Oriok. kukúrrukuka. (a). Kukurruku eginez. Oillarra kukurrukuka dabill. mara-mára. (c). adberbioa. Elurra edo euria ederki eta ugari.   Se dice cuando nieva o llueve intensamente pero con placidez. Atzo oberuzkuan edurra mara-mara zan./ An, ikusi, eurixa mara-mara. mara-mara negarrez. esapidea. Negar betean. Gizato aundixa izan arren, mara-mara negarrez egon zan. (AAG Eibes). Ik. blasta-blasta.
plómo, plomúa. (a). izena. Beruna.   Plomo. Oso adinekoek BERUN ere badarabilte. plómuak erre. (b). Fundirse los plomos. Len takian potian gelditze giñan argi barik plomuak erreta. Irudizko zentzuan ere entzuten da inoiz: Lanian asi naizenetik ziero plomuak erreta najaok. Plomuak SALTO ere egiten dute.