Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
egunón
eiñ
egunón. (a). interjekzioa. Goiz parteko agurra, eguerdirarte edo bazkalordurarte. Buenos días. Ik. eguardión.
egun-sari, egun-sarixa. izena. (Eibar) Jornal. Sin. jórnal.
© Jaione Isazelaia
egunsénti, egunsentíxa. (b). izena. Amanecer, aurora. Egunsentixan jaiki tta garotara joan giñan. Ik. istantz.
égur.
© Aitor Usobiaga
1. egur, egúrra. (a). izena. Madera, leña. Egurrezko mai ederrak jarrittue./ Egur xeetzera noia. Ik. suégur, zurézko. egur berde, egur berdia. izena. Ebaki berri den egurra. Iketza obia egur berdiakin. Cand. egur se, egur seia. izena. EGUR XEE. Egur mehea. Egur seia ba, ekonomikan da sartzen die ba... Jose. egur-txikitze, egur-txikitzia. izena. Egurra zatitze lana. Aura einddakuen egur txikitzia eote zan, arek metroti metrora ingurura ebai danak. Jose.
© Aitor Usobiaga
egurra eba(g)i. Cortar leña. Ilberan obe ixate zan; ilbarrixan ebaten danak, sutaa botateko be, ura etaatzen dau. Da ilberakuai ez, ilberakua da obe egurra-ta zertzeko. Cand.
egurra eiñ. aditza. Proveerse de leña. Badauzku guk paa-txarak, mordua, baiña erabiltzen dou ori sutaako egurra eitteko. Mateo. egurra xeetu. aditza. Egurra txikitu. Zakuak bete eitteko, gu anai bi ixete giñan jenealian, guk aura eitte giñuan bittartian bestiak egurra xeetu igual eitteben. Mart. mendeko egur, mendeko egurra. izena. Erraz manejatzen den egurra, mehe samarra. Mendeko egurra, esan nai neuke, e, egur mee samarra erabiltzen giñuala guk. Mateo./ Mendeko egur bat. Subillak ibiltzen dia burtarasak eitteko, burterraillak eitteko. Sendua eztanian, meetxua danian. Don.
2. egur, egúrra. (c). izena. Castigo, represión. Mutiko demonio orrek egurra merezi dau./ Fragak irabazten badau egurra etorri bia dau. egúrra émon. (b). esapidea. EGURRA ÁRTU. Dar o recibir una paliza, represión, castigo. Realak egurra emon dotsa Madrilli./ Deskuidatzen bazate egurra artuta etorriko zate. Baita kirolean edo lanean gogor saiatu, dena eman: azkenengo kilometruan egur baten hasi zuan eta ixa minutua etara jotsan bigarrenari. 3. egur. Ik. batan.
egur-zan. "Veta. Sin. izpi, hari." (SB Eibetno). Sin. izpi, ari. Ik. béta.
egur-baso, egur-basua. "Ejido.  Terreno comunal para leña." (SB Eibetno) Ik. egúrtza.
egurdun, egurduna. izena. "Maderero, que comercia con la madera, tratante de madera." (SB Eibetno)
egurgíñan. (c). adberbioa. EGURGIÑÍAN. Sutarako edo txendorra egiteko egurra prestatzen. Goimendixan ikazgiñak eta bajanaz, da ikasiñ egurgiñan. Fran.
egur-mútill, egur-mutílla. (c). izena. Baso-langilea. Sin. baso-mútill.
egurréta, egurretía. (c). izena. Su-egur garraioa.   Acarreo de leña. Gaur egun piñu-botatze eta garraiatzeari buruz ere esaten da. Ik. bedarrondóta, garóta.
egúrrikatz, egúrrikatza. (c). izena. Carbón vegetal. Egurrikatza da onena billotxa erretzeko. Ik. arríkatz.
egúrrots, egurrótsa. (c). izena. Golpe, pelea, choque... con cierto estruendo. Zezena sartu zuan tabernara ta aura zuan egurrotsa: basuak lurrian ziar, jentia txilixoka.../ Gaur Atotxan Kortabarriak-eta kriston egurrotsa erabilli dabe.
egúrtoki, egúrtokixa. (b). izena. Sutarako egurra gorde ohi den estalpea.   Cobertizo donde se guarda la leña. Linternia egurtokixan laga dot aaztuta.
egúrtu. 1. egurtu. (b). du aditza. Paliza eman.   Dar una paliza, apalear. Isilik ezpaago egurtu eingo aut. 2. egurtu, egurtúa. (b). izena. Paliza. Tontoarro orri egurtu on bat komeni jako. Ik. sómanta.
egúrtza, egúrtzia. (d). izena. (Eibar) Usa, herri-basoa.   "Monte donde se saca leña. Ejido. Lenago ziran errixan egurtzak, auzuak su-egurra eta etxegintzarako biar zan zura ataratzeko. Sin. egur-baso.
egúsarittako errópa, egúsarittako erropía. (d). izena. (Oñati) EGUSITTAKO. Jai egunetako arropa.   Ropa de fiesta. Zer eitten dozu zuk astelen buruzurixan egusarittako erropia jantzitta. Egusittako ahoskatu ohi da. Ia galdua
ei. (b). I. Omen. Elgetan oinddio edurra ei dao./ Gasolinia merkatu biar ei da./ Ez i dator afaltzera. I bakarrik entzuten da askotan.
Eibar. (a). IBAR (UB.). Deba Ibarreko herria. Beste leku batzutan pentsau orduko, Eibarren egin. esaera. Plazentziarrek eibartarrez esaten ei dutena. (SM Zirik). Eibartarrak egiteileak izan dira beti. Eibarko txitia, oillo. (c). esaera. Eibartarrek beti izan dute maila bat gorago egotearen fama.
Eibarko txitia Bergako oillua. (c). esaera. Eibarren gauza gutxi asko dela, alegia. Farol fama apur bat dute Bergaran.