Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
gatzári
gauzatáko
gatzári, gatzaríxa. (c). izena. GATZAGI. Gatzagia. Cuajo Gaztaiak prensan eitteittut baiña; lelengo eskuekin liarra emun; guk gatzarixakin eitteituu. Liarra esateotsau guk, paiña gatzarixa esaten dotse Gipuzkuan geixenak. Enr./ Esniai gatzarixa emon, laga puxkaten, gazuria kendu ta esnemamiña sortzen dok. Klem. GATZARIXA EMON egiten da. Sin. líar.
gátz-árri, gátz-árrixa. (d). izena. Ganaduei jateko gogoa egiteko txupatzen ematen zaien gatzezko bola.   Bola de sal que se da a chupar al ganado vacuno para abrir el apetito. Gatzarrixa guk ezkiñuan erabiltzen, baiña ganadero aundixak eta bai. Klem.
gátzatu, -o, gátzatua. (a). izena. Mamia.   Cuajada. Ardi esniakin gaztaia, gatzatúa... Bost gátzatu. Don. Azentua bietara.
gatzi. Ik. gázi.
gatzóntzi, gatzontzíxa. (b). izena. Salero. Zer, gatzontzixa jausi jatzu lapikora, ala? Hau esan ohi zaio sukaldariari jana oso gazia dagoenean.
gau, gába. (a). izena. GABA. Noche. NOR mugagabean gau entzuten da agian gehiago, gaba ere esana den arren. Beste kasuetan /b/ sartzen da: gaba, gabian, gabetan, gabaz edo gabez; dena dela duda-mudak sortzen dira tarte hori /b/-z ala /u/-z, nola bete erabaki ezinik. gaua egunezko euki. (d). esapidea. Ume txikiak loa aldatuta euki.   Tener el sueño cambiado.
gaubegida, gaubegidia. (Antzuola) GAUBEGIRA (ANTZ.). "Gauean lo ez egitea, norbaiten zain edo norbait zaintzen egoteagatik. Gaubegidia jaukanat, etxokoneko Iñaxiña najoiarren, operauta jaon da./ Miren karnabaletaa Tolosaa jun baldin bon, gaubegiria eukikozue gaur.
gáubela, gáubelia. (d). izena. Velorio. Lenao gaubelia eitte jakon ilddakuai./ Gaubelara noia aldekora.
gau-éskola, gau-éskolia. (c). izena. GABESKOLA. Lehenago, iluntzean, baserriko lanak amaitu ondoren, izan ohi ziren eskolak. Orainago, euskara ikastekoei eman izan zaie izen hori. Nik dakitten apurra San Juanen gau-eskolan ikasittakua dok./ Alfabetatzen emundakua naiz gau-eskolan.
gaugíro, gaugirúa. (c). izena. Gauez dagoen eguraldia (ona, batik bat).   Estado del tiempo durante la noche (bueno, mayormente). Au da gaugirua au; penia emuten dau obera joatia.
gauguztiko, gauguztikúa. (c). izena. (Eibar) Fiesta que dura toda la noche. Atzo, Katillunian gauguztikúa eiñ dogu lagunok. (Etxba Eib). Ik. gaupása.
gaupása. (a). izena. Etxetik kanpora, olgetan normalean, igarotzen den gaua. Biar gaupasa egin biou. GAUPASA EI Sin. gauguztiko.
gaupasero, gaupaserua. (b). izena. Gaupasa egin duena. Ik. galduteiro.
gáur. (a). adberbioa. Hoy. gáur egunían. (b). adberbioa. Hoy en día. Gaur egunian lana eukitzia lujua da.
gausereno, gauserenua. (c). izena. (Oñati) Ilargi beteko gauetan egoten den gaugiro berezia. Erropa orreik gauserenuan gozatu dira.
gáutu. (d). du aditza. Gaua etorri.   Anochecer. Kargau daigun burdixa gautu baiño len.
gautxóri. 1. gau-txori, gau-txoríxa. (b). izena. Gauez ibiltzen den edozein txori.   Pájaro nocturno. Atzo gabian gautxori aundi bat egaratu jatan aurre aurretik. 2. gautxori, gautxoríxa. (c). izena. Mozoloa. Ik. mozolo. 3. gautxori, gautxoríxa. (d). izena. Caprimulgus europaeus. Chotacabras. (Sar.) 4. gautxori, gautxoríxa. (b). izena. Gauez ibiltzen zalea.   Noctámbulo, juerguista. I gautxori bat eindda ago aspaldixan.
gáuza. 1. gauza, gauzía. (a). izena. Cosa. gauza formálik. (a). esapidea. Cosa buena. Zainduizu ori, orrek eztau gauza formalik eingo ta. Oso erabilia. gauza grandia. Ik. gránde. gauza gútxi. (b). Poca cosa. Jentiak gauza gutxi bia dau asarretzeko. gauzón, gauzóna. (b). Gauza ona, batik bat jatekoa. Domeketan amanera joaten da bazkaltzera; arek badaki gauzona ze dan. 2. gauzak. (c). izena. Hilekoa (euf.). Andrakumiai gauzak illian bein etortzen jakoz. (AAG Eibes). Ik. illéko. 3. gauzia!. (c). interjekzioa. Vaya cosa! A qué cosas le das importancia... Gaur Elgetara igo juat bizikletan. 4. gauza izan. (b). da aditza. Gai izan.   Ser capaz; ser apto para algo. Sasoi batian Urkiolaraiño oiñez; oiñ enaiz eskillarak igotzeko gauza./ Larogei urte izan arren oinddio gauza da etxeko lanak eitteko./ Esne au ezta erateko gauza. gauza dana. (c). adjektiboa. GAUZA EZTANA. Balio duena, balio ez duena, honelakoetan: Sagar ustel asko dago. Gauza dana batu banasta ontara; gauza eztana laga lurrian./ Zuek kuadrilla aundixa, baiña gauzaeztana geixena. 5. gauzía da.... (c). GAUZIA ZAN.... La cuestión es... Lana topauko leuke; gauzia da eztaukala lanerako gogoik./ Bueno, baiña gauzia da amandria pozik lagatzia. Ik. kontua da, kustíño.